ખજુરાહો એ ભારતના મધ્ય પ્રદેશ રાજ્યના છતરપુર જિલ્લામાં સ્થિત એક ખૂબ જ પ્રખ્યાત શહેર છે, જે તેના પ્રાચીન અને અદ્ભુત કલા શૈલીના મંદિરો માટે વિશ્વમાં પ્રખ્યાત છે. આજે આપણે જેને ખજુરાહો તરીકે ઓળખીએ છીએ, પ્રાચીન સમયમાં તે ખજુરપુરા અને ખજુર વહીકા તરીકે પણ જાણીતું હતું. મંદિરો માટે પ્રખ્યાત આ શહેર દુનિયાભરમાં વાંકા પથ્થરોથી બનેલા મંદિરો, સેક્સની વિવિધ કળાઓના આંકડાઓ માટે પણ પ્રખ્યાત છે. ખજુરાહોમાં તે તમામ શિલ્પકૃતિઓ કોતરવામાં આવી છે, જે પ્રાચીન માણસો મુક્તપણે કરતા હતા, જેમને ન તો ઈશ્વરનો ડર હતો કે ન તો ધર્મોનો ડર હતો. જો કે, જાળવણીના અભાવે આ મૂર્તિઓ નાશ પામી રહી છે ત્યારે આ હેરિટેજ સ્થળોમાંથી મૂર્તિઓની ચોરી થઈ હોવાના અહેવાલો પણ સામે આવ્યા છે.
અદ્ભુત અને અકલ્પનીય કારીગરી, સ્થાપત્ય અને શિલ્પ માટે પ્રખ્યાત ખજુરાહો વિશે દરેકના મનમાં એક જ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે આ રચનાઓ કોણે બનાવી? તેમને બનાવવા માટે કેટલો સમય લાગ્યો? પરંતુ ખજુરાહોમાં મંદિરોના નિર્માણ વિશે કહેવામાં આવે છે કે તે એક શ્રાપના કારણે બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ ચંદેલ રાજાઓ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા હતા.
ખજુરાહોના મંદિરોમાં બનેલી કામસૂત્ર મૂર્તિઓનું રહસ્ય
ખજુરાહોના મંદિરોમાં અદ્ભુત કલા શૈલી અને સુંદરતાની સાથે સાથે કલાત્મક કાર્ય પણ કરવામાં આવ્યું છે. આમાંના કેટલાક મંદિરોમાં, કામસૂત્રની કલાકૃતિઓ અંદરની અને બહારની બંને બાજુએ 10% થી 15% સુધી બનાવવામાં આવી છે. આમાંથી કેટલાક મંદિરોમાં બહારની તરફ લાંબી દીવાલો બનાવવામાં આવી છે, જેના પર નાના કામસૂત્રની કલાકૃતિઓ બનાવવામાં આવી છે. કેટલાક ઈતિહાસકારોનું કહેવું છે કે પ્રાચીન સમયમાં અહીં શૃંગારિકતાની તમામ કળાઓનો અભ્યાસ અને અભ્યાસ કરવામાં આવતો હતો. તે જ સમયે, કેટલાક ઈતિહાસકારો એવું પણ માને છે કે કામસૂત્રની કૃતિઓ પણ હિન્દુ પરંપરાનો એક ભાગ છે અને તે માનવ શરીર માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જેમ્સ મેકકોનોગીએ તેમના પુસ્તક ધ હિસ્ટ્રી ઓફ કામસૂત્રમાં પણ ખજુરાહોનું વર્ણન કર્યું છે.
ખજુરાહો મંદિર સંબંધિત કેટલીક રસપ્રદ અને મહત્વપૂર્ણ માહિતી
ખજુરાહો નામ હિન્દી શબ્દ ખજૂર પરથી ઉતરી આવ્યું છે જેનો અર્થ થાય છે ખજૂરનું ફળ.
પ્રાચીન ખજુરાહો મંદિરો ઉત્કૃષ્ટ કલા શૈલીમાં વલયાકાર સ્વરૂપમાં એક જટિલ રચનાના આકારમાં બાંધવામાં આવ્યા હતા.
અદ્ભુત ખજુરાહોના તમામ મંદિરો ઉત્તર ભારતીય શિખર મંદિરના આકારમાં એક સાથે જોડાયેલા છે.
ખજુરાહોમાં બનેલા મંદિરોની અંદરના ઓરડાઓ એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે અને તે બધા રૂમોમાં એક જ પ્રકારની કલાકૃતિઓ બનાવવામાં આવી છે.
ઈતિહાસકારો અનુસાર, ખજુરાહો મંદિરો ચંદેલ વંશના શાસન દરમિયાન 950 એડી અને 1050 એડી વચ્ચે બાંધવામાં આવ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે.
હજારો પ્રવાસન પ્રેમીઓ, શ્રદ્ધાળુઓ અને પ્રવાસીઓ આખા વર્ષ દરમિયાન અહીંની સુંદરતા અને મંદિરોને જોવા માટે વિશ્વભરમાંથી આવે છે.
પ્રાચીન સમયમાં બનેલા ખજુરાહો મંદિરોમાં મંદિરોની સંખ્યા 85 હતી પરંતુ બાહ્ય આક્રમણ અને કુદરતી આફતોના કારણે બધા જ નાશ પામ્યા હતા અને હવે માત્ર 20 મંદિરો જ બચ્યા છે.
ખજુરાહોના મંદિરો કામસૂત્રની કલાકૃતિઓ તેમજ આકર્ષક કલાકૃતિઓ અને ઐતિહાસિક શિલ્પો માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે.
ખજુરાહોના મંદિરોને માત્ર કામસૂત્રની કૃતિઓ માટે પ્રસિદ્ધ માનવું ખોટું હશે કારણ કે આ કલાકૃતિઓ માત્ર હિંદુ પરંપરા અને કળાનું જ પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
અહીંના મંદિરોમાં મધ્યકાલીન મહિલાઓના જીવન સાથે જોડાયેલી પરંપરાઓ અને રિવાજોનું વર્ણન પણ મૂર્તિના રૂપમાં કરવામાં આવ્યું છે.