સ્વચ્છ ભારત સ્વસ્થ ભારત અંતર્ગત ખુલ્લામાં શૌચ મુક્ત અભિયાનમાં લોકોને જાગૃત કરવા લાગ્યા ત્યારે તર્ક અને બહાનાઓ પણ હાથમાં આવવા લાગ્યા. પાકું ઘર છે પણ શૌચાલય નથી. કેમ નહિ? જવાબ પૈસા નથી. પરંતુ, ટેત્રી દેવી જેવી વૃદ્ધ મહિલા તેની સફળતાના ધ્વજવાહક તરીકે ઉભી છે, જે સમાજને અરીસો બતાવી રહી છે. તે દૂધ કરતાં ઘરની ઈજ્જતને વધુ મહત્ત્વનો માનતો હતો. તેથી તેણે પોતાની ગાય વેચી દીધી. તે ગાય તેમની આવકનું સાધન હતું.
તિવારીચક એ બિહારના ગયા જિલ્લાના બરાચટ્ટી બ્લોકના સરમણ પંચાયતનું ગામ છે. ટેત્રી દેવી અહીંની છે. તેમની ઉંમર 70 વર્ષની નજીક છે. નાણાકીય સ્થિતિ સારી નથી. ઈન્દિરા આવાસ યોજના હેઠળ બનેલા મકાનમાં તે તેના પતિ અને પુત્ર અને પુત્રવધૂ સાથે રહે છે. તે જીવિકા ગ્રુપના પ્રમુખ પણ છે. મેટ્રિક પાસ પુત્રના લગ્ન થતાં ઘરમાં વહુ આવી.
તેત્રી દેવી કહે છે કે પુત્રવધૂએ પણ ટોયલેટનો આગ્રહ રાખ્યો હતો. તેણી પોતે આ સમજી હતી, પરંતુ પૈસાની અછત હતી. જ્યારે પુત્રવધૂએ તેને દાગીના આપ્યા ત્યારે તેણે ના પાડી દીધી કે તે તેનો વિશ્વાસ છે. પછી ગાય વેચવાનું નક્કી કર્યું. જો ગાય ગઈ, તો હવે તે તેના પતિને દૂધ આપી શકતી નથી. તેણી કહે છે કે ગાય ફરી આવશે, શૌચાલય જરૂરી હતું. જાગૃતિ અભિયાનના લોકો બોલ્યા તો પણ સારું નહોતું.
સમગ્ર પરિવાર શૌચાલયના બાંધકામ સાથે સંકળાયેલો છે
શૌચાલય બનાવવા માટે ઈંટ, સિમેન્ટ વગેરેની જરૂર હતી. ટેત્રી દેવીએ 14,000 રૂપિયામાં ગાય વેચીને પૈસાની વ્યવસ્થા કરી. હવે વૃદ્ધ પતિ અને આખા પરિવારે શૌચાલય બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે. આ ઉંમરે તે પોતે ખાડા ખોદી રહી છે, માટી ઉપાડી રહી છે. પરિવાર મદદ કરે છે. શૌચાલય બનાવવાનો આ ઉત્સાહ દેખાઈ રહ્યો છે. તેણી કહે છે કે તેનો પતિ બીમાર છે. જો ગાય હોત તો તેને દૂધ મળતું.
હવે તકલીફ છે, પણ પૈસા મળ્યા પછી ફરી ગાય આવશે. તે જીવિકા ગ્રૂપની ચેરપર્સન પણ હોવાથી સૌપ્રથમ પોતે શૌચાલય બનાવવું જરૂરી હતું. તો જ તમે બીજાને કહી શકશો. દેશમાં ચાલી રહેલા સ્વચ્છતા અભિયાનનો સંદેશ છેવાડાના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પહોંચે છે તેનું આ ચિંતન ઉદાહરણ છે.
હવે સન્માન મેળવો
બારાચટ્ટી, ગયાના બ્લોક ડેવલપમેન્ટ ઓફિસર પ્રણવ કુમાર ગિરી કહે છે કે ટેત્રી દેવી તેનું ઉદાહરણ છે. તેમની વિચારસરણી અનુકરણીય છે. સમગ્ર વોર્ડ ખુલ્લામાં શૌચ મુક્ત બને પછી જ લાભાર્થીઓને આ રકમ આપવામાં આવે છે, પરંતુ શૌચાલય બને કે તરત જ તેમના માટે ચૂકવણી કરવાની ભલામણ કરવામાં આવી છે. તેમનું સન્માન પણ કરશે.