કૈલાશ માનસરોવરનું નામ સાંભળતા જ મનમાં આદર અને ભક્તિની ભાવના જાગે છે. અહીં પહોંચવું વધુ મુશ્કેલ છે પરંતુ દર વર્ષે હજારો ભક્તો આ મુશ્કેલ માર્ગોને ધ્યાનમાં લીધા વિના ભગવાન શિવના દર્શન કરવા કૈલાશ માનસરોવરની મુલાકાત લે છે. જ્યારે કૈલાસ પર્વત પર સૂર્યના પ્રથમ કિરણો પડે છે, ત્યારે તે સંપૂર્ણ સોનેરી બની જાય છે. આટલું જ નહીં, કૈલાશ માનસરોવર યાત્રા દરમિયાન તમને પર્વત પર બરફથી બનેલા ઓમ જોવા મળે છે. કૈલાશ માનસરોવરની યાત્રામાં દરેક પગલે દિવ્યતાનો અહેસાસ થાય છે. એવું લાગે છે કે તમે કોઈ અલગ જ દુનિયામાં આવ્યા છો.
કૈલાશ માનસરોવરનું મહત્વ
કૈલાશ માનસરોવરને શિવ-પાર્વતીનું ધામ માનવામાં આવે છે. સદીઓથી અહીં દેવતાઓ, દાનવો, યોગીઓ, ઋષિઓ અને સિદ્ધ મહાત્માઓ તપસ્યા કરતા આવ્યા છે. માન્યતા અનુસાર જે વ્યક્તિ માનસરોવર (તળાવ)ની માટીને સ્પર્શ કરે છે તે બ્રહ્મા દ્વારા નિર્મિત સ્વર્ગમાં પહોંચે છે અને જે વ્યક્તિ તળાવનું પાણી પીવે છે તેને ભગવાન શિવ દ્વારા નિર્મિત સ્વર્ગમાં જવાનો અધિકાર મળે છે. એવી પણ પ્રચલિત માન્યતા છે કે બ્રહ્માએ પોતાના મન અને મગજથી માનસરોવરની રચના કરી હતી.
વાસ્તવમાં, માનસરોવર સંસ્કૃત શબ્દો માનસ (મન) અને સરોવર (તળાવ) પરથી ઉતરી આવ્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે દેવતાઓ અહીં બ્રહ્મમુહૂર્તમાં (સવારે 3-5) સ્નાન કરે છે. શાસ્ત્રો અનુસાર આ સ્થાન પર મા સતીનો હાથ પડ્યો હતો જેના કારણે આ તળાવ બન્યું હતું. તેથી જ તેને 51 શક્તિપીઠોમાંની એક માનવામાં આવે છે. ઉનાળામાં જ્યારે માનસરોવરનો બરફ પીગળે છે ત્યારે એક પ્રકારનો અવાજ પણ સંભળાય છે. ભક્તો માને છે કે તે મૃદંગનો નાદ છે. એક દંતકથા એવી પણ છે કે નીલકમલ ખીલે છે અને તે માત્ર માનસરોવરમાં જ દેખાય છે.
કૈલાશ માનસરોવર યાત્રા
કૈલાશ માનસરોવરની મુલાકાત લેવા માટે, તીર્થયાત્રીઓએ ભારતીય સરહદ ઓળંગીને ચીનમાં પ્રવેશ કરવો પડે છે કારણ કે યાત્રાનો આ ભાગ ચીનમાં છે. કૈલાશ પર્વતની ઊંચાઈ સમુદ્ર સપાટીથી લગભગ 20 હજાર ફૂટ છે. આ યાત્રા ખૂબ જ મુશ્કેલ માનવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે જેને ભોલે બાબા કહે છે તે આ યાત્રા કરી શકે છે. સામાન્ય રીતે આ યાત્રા 28 દિવસમાં પૂર્ણ થાય છે. કૈલાશ પર્વત કુલ 48 કિમી વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે.
કૈલાશ પર્વતની પરિક્રમા દારચેનથી શરૂ થાય છે, જે ત્યાંનું સૌથી નીચું શિખર છે અને દેશફૂ ગોમ્પા પર સમાપ્ત થાય છે, જે સર્વોચ્ચ શિખર છે. અહીંથી કૈલાસ પર્વતને જોતા એવું લાગે છે કે જાણે ભગવાન શિવ સ્વયં બરફથી બનેલા શિવલિંગના રૂપમાં બિરાજમાન છે. આ શિખરને હિમ રત્ન પણ કહેવામાં આવે છે.