એક સ્ત્રી જે વાંચતા કે લખતા નથી જાણતી. 17 વર્ષની ઉંમરે લગ્ન કર્યા. લગ્ન પછી, તે એવા પરિવારમાં જાય છે જ્યાં મહિલાઓ માટે ઘરની બહાર જવું અથવા ઉંબરો ઓળંગવું સારું માનવામાં આવતું નથી. મહિલાઓને બુરખામાં રહેવાની સૂચના આપવાની સાથે સાથે તેમને શીખવવામાં આવે છે કે તેમને બુરખાની બહાર કોઈ દુનિયા નથી. આવી પરિસ્થિતિઓમાં માત્ર પોતાના પગ પર ઊભા રહેવું જ નહીં પરંતુ હજારો મહિલાઓને રોજગાર આપવો એ પ્રશંસનીય છે. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ ગુજરાતના પાટણ જિલ્લાના સાંતલપુરના નાના ગામ બકુત્રાની રહેવાસી ગૌરીબેનની.
ગૌરીબેને 17 વર્ષની ઉંમરે જે બદલો લેવાનું સપનું જોયું હતું તે આજે સાકાર થયું છે. પરિવર્તન લાવવાનું સપનું, પોતાના પગ પર ઊભા રહેવાનું સપનું અને તમામ મહિલાઓ માટે કંઈક કરવાનું સપનું. તમામ પડકારો પછી, તે સ્વપ્ન સાકાર થયું અને હસ્તકલાના ક્ષેત્રમાં યોગદાન માટે 2012 માં રાષ્ટ્રપતિ એવોર્ડ મળ્યો.
માત્ર 17 વર્ષની ઉંમરે લગ્ન કર્યા
ભુજ જિલ્લાના નાનકડા માખેલ ગામમાં વર્ષ 1963માં જન્મેલા ગૌરીબેન લગ્ન બાદ પાટણ જિલ્લાના બકુત્રા ગામે આવ્યા હતા. આ નાનકડા ગામમાં દર વર્ષે પીવાના પાણીની સમસ્યાને કારણે અનેક પરિવારો ગામ છોડીને શહેરોમાં સ્થળાંતર કરવા લાગ્યા. ભુજ જિલ્લાના નાનકડા માખેલ ગામમાં વર્ષ 1963માં જન્મેલા ગૌરીબેન લગ્ન બાદ પાટણ જિલ્લાના બકુત્રા ગામે આવ્યા હતા. ગૌરીબેન 17 વર્ષના હતા ત્યારે તેમના લગ્ન થયા હતા. તેમના લગ્ન એવા સમાજ અને પરિવારમાં થયા હતા જ્યાં છોકરીઓ માટે બહાર જવાનું સારું માનવામાં આવતું ન હતું. મહિલાઓને ગામની બહાર જવાની પણ છૂટ ન હતી.
જ્યારે લોકો ગામ છોડીને જતા હતા ત્યારે…
આ નાનકડા ગામમાં દર વર્ષે પીવાના પાણીની સમસ્યાને કારણે અનેક પરિવારો ગામ છોડીને શહેરોમાં સ્થળાંતર કરવા લાગ્યા. આ ઉપરાંત સમગ્ર ગામ કચ્છમાં રહેતું હોવાથી ગામડાઓમાં પાણીના અભાવે ખેતીની મોટી સમસ્યાઓ સર્જાતી હતી. તેથી, ગામના લોકો પાસે આવકનો કોઈ સ્ત્રોત ન હતો. ગૌરીબેનનો પરિવાર પણ આ જ સમસ્યાથી ઝઝૂમી રહ્યો હતો. પછી તેણે નક્કી કર્યું કે તે આ ગામનું ચિત્ર બદલશે અને તેની શરૂઆત તે પોતાની જાતથી કરશે. ગૌરીબેને હેન્ડીક્રાફ્ટને પોતાનો રોજગાર બનાવ્યો અને ધીમે ધીમે મહિલાઓને પણ પોતાની સાથે જોડી.
પરિવાર જ નહીં, આખું ગામ વિરૂદ્ધ થઈ ગયું હતું
પછી અમદાવાદની એક સેવા સંસ્થામાં જોડાયા. જેના થકી મહિલાઓને પણ થોડી આવક મળવા લાગી. ગૌરીબેને રાજ્યમાં વિવિધ સ્થળોએ હાથવણાટના પ્રદર્શનમાં સ્ટોલ લગાવવાનું શરૂ કર્યું. પરંતુ તેની સફર સરળ ન હતી. ગામ છોડી શહેરમાં ગયા પછી, તેનો આખો પરિવાર તેની વિરુદ્ધ થઈ ગયો. તેના પતિએ તેને જવા દેવાની ના પાડી. તેની માતાએ તેને ત્યાં સુધી કહ્યું કે જો તે ગામની બહાર દિલ્હી જશે તો તેના માટે ઘરના દરવાજા હંમેશા માટે બંધ થઈ જશે. ગૌરીબેન જણાવે છે કે એક સમય એવો હતો જ્યારે માત્ર પરિવાર જ નહીં પરંતુ આખું ગામ તેની વિરુદ્ધ થઈ ગયું હતું.
17000 મહિલાઓને રોજગારી આપવામાં આવી છે
આટલું છતા ગૌરીબેન રોકાયા નહી અને પોતાની યાત્રા ચાલુ રાખી. તેણી કહે છે કે ઘણા લોકોએ તેને ડરાવવા અને ધમકાવવાની કોશિશ કરી પરંતુ તેણી તેના કામમાં વિશ્વાસ કરતી હતી અને તેથી જ તે આજે આ તબક્કે પહોંચી છે. ગૌરીબેને માત્ર 10 મહિલાઓથી શરૂઆત કરી હતી પરંતુ આજે 17000થી વધુ મહિલાઓ તેમની સાથે જોડાઈ છે.
22 દેશોમાં ફેલાયેલો બિઝનેસ, રાષ્ટ્રપતિ એવોર્ડ મળ્યો છે
વર્ષ 2012માં ગૌરીબેનને રાષ્ટ્રપતિ પ્રતિભા પાટીલના હસ્તે બેસ્ટ હેન્ડીક્રાફ્ટ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. ધીમે-ધીમે તેની પ્રોડક્ટ્સ વિદેશમાં પણ સ્થાન બનાવી લે છે. તેઓને અલગ-અલગ જગ્યાએ બોલાવવામાં આવ્યા હતા. ગૌરીબેન પણ ઘણી વખત અમેરિકા ગયા છે. તે પછી, તેણે સિડની, દક્ષિણ આફ્રિકા અને ઇટાલી જેવા દેશોમાં પણ તેની હસ્તકલા લોકપ્રિય બનાવી છે. ગૌરીબેને જણાવ્યું કે અમેરીકામાં બનાવેલી તમામ પ્રકારની વસ્તુઓ લોકોને ગમે છે. તે જ સમયે, દક્ષિણ આફ્રિકામાં, મોટાભાગના લોકો કાળા રંગ અને લાલ રંગની બનેલી વસ્તુઓ પસંદ કરે છે.
અમદાવાદ અને મુંબઈની ઘણી કંપનીઓ દેશ અને વિદેશમાં પોતાની પ્રોડક્ટનું ઓનલાઈન વેચાણ કરી રહી છે. ગૌરીબેનના ચાહકો વિદેશમાં પણ છે. ઘણા મોટા લોકો ગૌરીબેનને મળ્યા છે, જેમાં યુએન પ્રમુખના સંયોજક શોમ્બી શાર્પ, યુએન ચીફ રાધિકા કૌલ બત્રા અને તેમનો સ્ટાફ, UNEP ઈન્ડિયાના ચીફ અતુલ બગાઈ અને UNEP સલાહકાર રાહુલ અગ્નિહોત્રી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. પાટણની હેન્ડીક્રાફ્ટની બોલિવૂડમાં પણ ડિમાન્ડ છે. આટલું જ નહીં તેમના દ્વારા બનાવેલી વસ્તુઓ પણ ઓનલાઈન વેચાય છે.